ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Ο εκφοβισμός (bullying) είναι μέρος του σχολείου και του εργασιακού χώρου εδώ και πολλά χρόνια και εμφανίζεται σε όλες τις χώρες. Στη σύγχρονη εποχή το φαινόμενο του εκφοβισμού έχει γίνει πιο ακραίο και παίρνει ολοένα και πιο τραγικές διαστάσεις. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι περιπτώσεις του Άλεξ και του Βαγγέλη που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη.


Ας δούμε λοιπόν παρακάτω  τι ακριβώς είναι ο σχολικός εκφοβισμός και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί. Ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς bullying είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας και αφορά στη χρήση λεκτικής, ψυχολογικής και σωματικής βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων νέων με στόχο να προκληθεί σωματικός πόνος και ψυχική αναταραχή.


Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα σχεδόν ένα στα πέντε παδιά, ιδιαίτερα στην εφηβική περίοδο, έχει πέσει θύμα βίας, είτε σωματικής (μπουνιές, κλωτσιές, σπρωξίματα ή κάθε άλλος φυσικός τραυματισμός του θύματος συνοδευόμενος κάποιες φορές από την καταστροφή ή την κλοπή προσωπικών αντικειμένων), είτε ψυχολογικής (απειλές, εκβιασμοί, ύβρεις, επικριτική και απαξιωτική συμπεριφορά, ταπεινώσεις, ειρωνική στάση, διάδοση ψευδών φημών, κοινωνική απομόνωση, δηλαδή αποτροπή συμμετοχής κάποιου ατόμου σε κοινωνικές δραστηριότητες μιας συγκεκριμένης ομάδας, κακοπροαίρετα και προσβλητικά σχόλια, χλευασμούς, ταμπέλες, διακρίσεις και ρατσιστικού περιεχομένου σχόλια, παρατσούκλια, μορφασμοί, άρνηση συμμόρφωσης με τις επιθυμίες κάποιου προσώπου, εξαναγκασμός άλλων παιδιών να αντιπαθήσουν, να συκοφαντήσουν ή να υποστηρίξουν ψευδή στοιχεία για ένα συγκεκριμένο άτομο), είτε σεξουαλικής, είτε έχουν πέσει θύμα ηλεκτρονικού εκφοβισμού (cyber bullying), που εκδηλώνεται όταν ένα άτομο ή μια ομάδα αρχίζουν να απειλούν, να πειράζουν ή να κοροϊδεύουν κάποιον άλλο με τη χρήση του κινητού τηλεφώνου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή άλλων τεχνολογιών.


Τα βασικά χαρακτηριστικά των παιδιών που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη αυτοσεβασμού, η εσωστρέφεια, μια διαφορετικότητα του παιδιού που μπορεί να είναι σωματική, ψυχοδιανοητική, η παραμέληση, η αδιαφορία και η έλλειψη ενδιαφέροντος και επαρκούς προστασίας από το οικογενειακό περιβάλλον ή αντιθέτως η υπερπροστασία από τους γονείς κ.ά.


Από την άλλη μεριά τα άτομα που συμπεριφέρονται ως "νταήδες" και "ψευτόμαγκες" στην παιδική και εφηβική ηλικία θεωρούν την επιθετική συμπεριφορά και την άσκηση βίας ως δύναμη, πιστεύουν πως έχουν κάθε δικαίωμα να πληγώνουν ανθρώπους, αδιαφορούν παντελώς για το σωστό και το λάθος και είναι πιθανό να εξελιχθούν σε βίαιους και παραβατικούς ενήλικες. Πολλές φορές τα παιδιά αυτά προέρχονται από ένα οικογενειακό περιβάλλον που δεν έχει θεσπίσει όρια και κανόνες, υπάρχει εκδήλωση βίας οποιασδήποτε μορφής (λεκτική, σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική) και δεν υπάρχει σεβασμός και κατανόηση του ενός προς το άλλο μέλος.


Συνήθως, τα παιδιά που πέφτουν θύματα της σχολικής κακοποίησης υποφέρουν σιωπηλά και δεν το ομολογούν σε κανέναν από φόβο πως αν μιλήσουν σε κάποιον θα υποστούν μεγαλύτερη βία. Τα παιδιά-θύματα του σχολικού εκφοβισμού εμφανίζουν αυξημένο κοινωνικό άγχος και συχνά αναπτύσσουν διάφορες φοβίες και κατάθλιψη, σχολική άρνηση και πτώση της επίδοσής τους, υιοθέτηση επιθετικής συμπεριφοράς, ακόμη και εγκατάλειψη του σχολείου ή της σχολής όπου φοιτούν.


- Ένα παιδί ενδέχεται να είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού όταν:

- αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο

- προσποιείται συχνά πως είναι άρρωστο

- εμφανίζει διαταραχές στον ύπνο του

- εκδηλώνει διαταραχές στις διατροφικές του συνήθειες

- επιστρέφει σπίτι τραυματισμένο και με χαμένα ή κατεστραμμένα πράγματα

- αποφεύγει διαρκώς συγκεκριμένα μαθήματα ή φεύγει στη διάρκεια του μαθήματος από τη σχολική  αίθουσα

- αλλάζει τη συνήθη διαδρομή από το σπίτι προς το σχολείο

- δείχνει στεναχωρημένο, απελπισμένο

- αποσύρεται, απομονώνεται και δεν θέλει να έχει επαφές με φίλους του

- έχει συχνές εναλλαγές στη διάθεσή του και κλαίει με το παραμικρό.

Ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές προς τους γονείς που έχουν υποψίες πως τα παιδιά τους είναι θύματα σχολικού εκφοβισμού είναι οι ακόλουθες:

- Δημιουργήστε το κατάλληλο κλίμα για να νιώσουν τα παιδιά ασφαλή και να εκφραστούν

- Κάντε διερευνητικές ερωτήσεις στο παιδί για να μπορέσετε να διαπιστώσετε τι ακριβώς συμβαίνει

- Ενισχύστε την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας δίνοντάς του πρωτοβουλίες και μην ξεχνάτε να το επιβραβεύετε και να το ενισχύετε θετικά κάθε φορά που προσπαθεί για κάτι ακόμη και εάν δεν τα καταφέρει να το κάνει σωστά

- Ενθαρρύνετε το παιδί να αναφέρει περιστατικά βίας σε εσάς και στους καθηγητές του αμέσως

- Δείξτε ψυχραιμία και μιλήστε μαζί του για την αρνητική εμπειρία που βίωσε δίνοντας έμφαση στην έκφραση των συναισθημάτων του και δίνοντας αμέριστη προσοχή σε όσα θα σας πει

- Μην πείτε στο παιδί "δεν είναι τίποτα", "δεν πειράζει", "μη δίνεις σημασία", "είσαι υπερβολικός"  γιατί έτσι θα είναι σα να ακυρώνετε όσα βίωσε , θα κλονιστεί η εμπιστοσύνη του προς εσάς και θα νιώσει μεγαλύτερη μοναξιά

- Τονίστε στο παιδί πως δεν ευθύνεται το ίδιο σε καμία περίπτωση για την παρενόχληση που υφίσταται

- Συζητήστε άμεσα με τους δασκάλους, το διευθυντή και το σύλλογο γονέων και κηδεμόνων του σχολείου και ζητήστε βοήθεια

- Δείξτε στο παιδί πως να διατηρεί την ψυχραιμία του και να μάθει να μη δείχνει στους άλλους πως φοβάται

- Συμβουλεύστε το παιδί να μη μπαίνει στη διαδικασία να ανταποδώσει τη βία που εισπράττει αλλά εκπαιδεύστε το να μάθει να βάζει τα όρια και να λέει με σταθερό τόνο "όχι" , "μη με ενοχλείτε", "αφήστε με ήσυχο" και να επιδιώκει να βρίσκεται μαζί με άλλα παιδιά

- Δώστε το παράδειγμα με τη συμπεριφορά σας αποφεύγοντας οποιαδήποτε μορφή βίας

- Αποφύγετε όσο φορτισμένοι και αν είστε να μπείτε στη διαδικασία να απειλήσετε τα άτομα που παρενοχλούν τα παιδιά σας γιατί κάτι τέτοιο συνήθως επιφέρει επιπλέον δυσάρεστες συνέπειες

- Απευθυνθείτε σε ειδικό εάν νιώσετε πως δε βρίσκετε ανταπόκριση από το σχολείο και δε μπορείτε να διαχειριστείτε μόνοι σας την κατάσταση.

Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και για την καταπολέμησή του απαιτείται η συμμετοχή γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητών και πολιτείας. Επίσης, απαραίτητη είναι η κατάρτιση των εκπαιδευτικών ώστε να μπορούν να προλαμβάνουν και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά ανάλογες καταστάσεις. Η πρόληψη, η σωστή ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση της ευρύτερης κοινωνίας, η καλλιέργεια ενός στοργικού περιβάλλοντος με όρια, κανόνες, σεβασμό, ενδιαφέρον, στοργή, ασφάλεια και κατανόηση από την πλευρά της οικογένειας και η στενή συνεργασία γονέων-εκπαιδευτικών και ειδικών μπορούν να δράσουν ως ασπίδες προστασίας ενάντια σε τέτοιου είδους ακραία φαινόμενα και να θωρακίσουν την ασφάλεια και την ψυχική υγεία των παιδιών ώστε να εξελιχθούν σε υγιείς ενήλικες.