Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται πολλά περιστατικά κακοποίησης ζώων, τόσο από παιδιά σχολικής ή εφηβικής ηλικίας, όσο και από ενήλικες. Επίσης γίνονται πολυάριθμες καταγγελίες. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που έχει λάβει πλέον τραγικές διαστάσεις στη χώρα μας.
Οι βάναυσες, αποτρόπαιες και εγκληματικές πράξεις με θύματα τα αθώα ζώα έρχονται διαρκώς στο φως της δημοσιότητας μέσα από τις ειδήσεις, ενημερωτικές εκπομπές και το διαδίκτυο, όπου τα νέα ταξιδεύουν στις μέρες μας πολύ γρήγορα. Εικόνες και βίντεο που μας σοκάρουν προβάλλονται αρκετά συχνά και θα πρέπει να μας προβληματίσουν ως κοινωνία και να δούμε επειγόντως ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν προκειμένου να αντιμετωπιστεί στο σύνολο του το συγκεκριμένο ακραίο κοινωνικό φαινόμενο.
Η κακοποίηση ζώων είναι ένα φαινόμενο σύνθετο και πολυπαραγοντικό, καθώς πίσω από αυτό κρύβονται διάφορα αίτια που το πυροδοτούν και το ενισχύουν. Καταρχάς όταν αναφερόμαστε στην κακοποίηση ζώων από κάποιο άτομο, ανήλικο ή ενήλικο, εννοούμε κατά βάση την χρήση των ζώων με στόχο την πρόκληση σωματικού πόνου, τον εξευτελισμό, ακόμα και την επώδυνη θανάτωσή τους. Ωστόσο η κακοποίηση ενός ζώου δεν είναι μόνο η άσκηση σωματικής βίας.
Η κακοποίηση μπορεί να αφορά στην παραμέληση ενός ζώου, στην έλλειψη επαρκούς φροντίδας (π.χ. να μην του δίνει κάποιος τροφή η νερό), στην αδιαφορία απέναντι σε άλλες βασικές ανάγκες του ζώου (π.χ. στο να μην του δίνει φαρμακευτική αγωγή όταν είναι άρρωστο, να μην του παρέχει τον κατάλληλο εμβολιασμό για να εξασφαλίσει την υγεία του ζώου, να μη νοιάζεται για θέματα υγιεινής του ζώου), στην εγκατάλειψη του ζώου, στον εγκλεισμό του σε ένα περιορισμένο χώρο, όπου το ζώο δεν έχει τη δυνατότητα να κινηθεί, όπως είναι το μπαλκόνι, στην εκτροφή ζώων σε βάναυσες και ακραίες συνθήκες.
Σχετικές εγκληματολογικές έρευνες που έχουν διεξαχθεί κατά διαστήματα, έχουν δείξει πως υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ της κακοποίησης ζώου και της ενδοοικογενειακής βίας. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις γυναικών που έχουν δεχθεί κακοποίηση, έχει βρεθεί πως ο δράστης είχε στο ιστορικό του και άλλες παραβατικές πράξεις, μεταξύ των οποίων ήταν και η κακοποίηση ζώων συντροφιάς.
Πορίσματα από άλλες μελέτες συσχετίζουν την κακοποίηση ζώων με τη σωματική και σεξουαλική κακοποίηση παιδιών. Επίσης, η κακοποίηση των ζώων από ανθρώπους έχει συνδεθεί άμεσα με το γεγονός πως οι θύτες είχαν υποστεί κακοποίηση, εγκατάλειψη ή παραμέληση από τους γονείς τους κατά την παιδική ηλικία. Πρόκειται δηλαδή για άτομα που μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον όπου υπήρχε άσκηση οποιασδήποτε μορφής βίας (λεκτική, σωματική, ψυχολογική – συναισθηματική, σεξουαλική). Αργότερα οι ρόλοι κατά κάποιο τρόπο θα λέγαμε πως αντιστρέφονται, δηλαδή τα συγκεκριμένα παιδιά έχουν αυξημένες πιθανότητες να προβούν σε κακοποίηση ζώων ως μια προσπάθεια να τιμωρήσουν και να επιβληθούν σε κάποιον άλλο, για όσες επώδυνες και τραυματικές καταστάσεις βίωσαν σε μικρότερη ηλικία (στην προκειμένη περίπτωση τα εύκολα θύματα είναι τα ζώα που δε μπορούν να αντισταθούν και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους).
Πολλές φορές τα παιδιά που κακοποιούν ζώα έχουν δει τους ίδιους τους γονείς τους να φέρονται με βάναυσο και ακραίο τρόπο στο κατοικίδιό τους ή σε κάποιο ζώο στο δρόμο, ως επίδειξη δύναμης και εξουσίας και μιας προσπάθειας να επιβληθούν στα υπόλοιπα μέλη μέσα στην οικογένεια. Αυτές οι εικόνες εντυπώνονται στη μνήμη ενός παιδιού και μην ξεχνάμε πως οι γονείς είναι οι πρωταγωνιστές στη ζωή τους και λειτουργούν ως πρότυπα μίμησης. Έτσι, το παιδί έχει την τάση να αναπαράγει αργότερα ανάλογες συμπεριφορές. Επίσης το σπίτι λειτουργεί ως καταφύγιο για ένα παιδί, όπου το παιδί το αντιλαμβάνεται ως ένα ασφαλές πλαίσιο.
Η συμπεριφορά των γονέων απέναντι στα ζώα επηρεάζει άμεσα τα παιδιά. Κάποιοι γονείς μιλάνε στα παιδιά με αρνητικό, υποτιμητικό και απαξιωτικό τρόπο για τα ζώα, υποστηρίζοντας πως δεν πρέπει να τα πλησιάζουν γιατί είναι επικίνδυνα για τη σωματική τους ακεραιότητα, πως μυρίζουν άσχημα και πως θα τους μεταδώσουν μολυσματικές ασθένειες. Έτσι καλλιεργείται στα παιδιά μια απέχθεια, μια αποστροφή και ένα μίσος απέναντι στα ζώα.
Τα παιδιά διαθέτουν γόνιμη φαντασία και έχουν την τάση να πειραματίζονται και να δοκιμάζουν νέα πράγματα. Μπορεί λοιπόν να κακοποιήσουν ένα ζώο από περιέργεια για να δουν ποια θα είναι η αντίδρασή του ή επειδή επηρεάζονται από τους συνομήλικους και τις παρέες τους ή γιατί έχουν πάρει ιδέες από βίντεο που περιέχει υλικό με κακοποίηση ζώων και κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Για αυτό οι γονείς πρέπει να εξηγούν στα παιδιά τα πολυάριθμα οφέλη που έχουν τα κατοικίδια για τη σωματική και ψυχική μας υγεία, να τονίζουν στα παιδιά πως πρόκειται για έμβια όντα που έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους ανθρώπους και για αυτό οφείλουμε να τα φροντίζουμε και να τα αντιμετωπίζουμε με σεβασμό, κατανόηση και αγάπη και να δείχνουν μια στάση υπευθυνότητας και ωριμότητας οι ίδιοι πρωτίστως σε περίπτωση που υπάρχει κάποιο κατοικίδιο στο σπίτι, για να υιοθετήσουν και τα παιδιά με τη σειρά τους την αντίστοιχη θετική συμπεριφορά και να έχουν μια αρμονική και ισορροπημένη συμβίωση με τα ζώα.
Έχει παρατηρηθεί πως η κακοποίηση των ζώων συχνά συνδέεται με την κακοποίηση απέναντι στους ανθρώπους. Το άτομο που κακοποιεί ζώα είναι πιθανό να ασκεί βία σε όλους τους ρόλους της ζωής του και σε όλες τις διαπροσωπικές του σχέσεις (ως γονέας, ως σύντροφος, ως σύζυγος, ως συνεργάτης). Από διάφορες εγκληματολογικές μελέτες έχει προκύψει πως οι δράστες που διαπράττουν εγκλήματα κατά της ζωής έχουν πολλές φορές στο ιστορικό τους καταγγελίες για κακοποίηση ζώων. Φυσικά για να μην κάνουμε γενικεύσεις, δε σημαίνει πως όποιο άτομο κακοποιεί τα ζώα θα εξελιχθεί σε δολοφόνο.
Σύμφωνα με σχετικές έρευνες το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που κακοποιούν ζώα είναι άνδρες. Επίσης, η κακοποίηση ζώων συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση σοβαρών ψυχιατρικών διαταραχών.
Σε μια προσπάθεια να σκιαγραφήσουμε το ψυχολογικό προφίλ των ατόμων που κακοποιούν τα ζώα, θα λέγαμε πως συνήθως εμφανίζουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά γνωρίσματα:
- Έχουν μια αρνητική αυτοεικόνα, χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Είναι άτομα ανασφαλή που αναζητούν συνήθως την επιβεβαίωση
- Νιώθουν συχνά ανεπαρκή, ανίκανα, ανάξια
- Δυσκολεύονται να δείξουν εμπιστοσύνη και είναι καχύποπτα
- Εκδηλώνουν επιθετική και βίαιη συμπεριφορά
- Εμπλέκονται σε παραβατικές πράξεις (κλοπές, εμπρησμούς, καυγάδες, συμμετοχή σε συμμορίες και τρομοκρατικές ενέργειες, χρήση και εμπόριο ουσιών, ξυλοδαρμούς)
- Ασκούν σχολικό εκφοβισμό (bullying)
- Έχουν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού
- Εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα
- Δεν διαθέτουν ενσυναίθηση
- Έχουν περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες
- Έχουν δυσκολία να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους
Φυσικά δε σημαίνει πως όποιο άτομο έχει τα παραπάνω χαρακτηριστικά γνωρίσματα θα κακοποιήσει απαραίτητα κάποιο ζώο.
Θα πρέπει να επιβληθούν πιο αυστηρές ποινές, γιατί οι δράστες συνήθως δε συλλαμβάνονται ή δεν τιμωρούνται όπως πρέπει, με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνουν με πιο βασανιστικό τρόπο την απεχθή πράξη τους.
Επίσης, θα πρέπει να καλλιεργείται από γονείς, εκπαιδευτικούς και φιλοζωικές οργανώσεις η έννοια της συμπόνοιας και της κατανόησης απέναντι στα υπέροχα αυτά πλάσματα που μας χαρίζουν ανιδιοτελώς αγάπη, αφοσίωση, πίστη και έχουν άπειρες θεραπευτικές ιδιότητες.